De ouderdom van het gilde - Gilde Sint Anthonius en Sint Barbara

Ga naar de inhoud
Het gilde Sint-Anthonius en Sint-Barbara houdt 1612 aan als oprichtingsjaar, omdat het van dat jaar een zilveren schildje heeft. Dat schildje staat op naam van Dielis Peters van der Veen, maar hij is waarschijnlijk niet de oprichter, noch de eerste koning. Het gilde is veel ouder, omdat de zilveren gildepapegaai zo'n honderd jaar ouder is dan dat oudste schild van 1612 en er zijn aanwijzingen in historische geschriften dat het gilde ouder is. Zo vond tijdens de Honderdjarige oorlog in 1371 de slag bij Baesweiler plaats, waarbij Gelre en Gulik slaags raken met Namen en Brabant. Daar werden ook troepen van de heer van Herlaar ingezet, met als bevelvoerder Jan Spierinx en zijn zoon Gieles. In 1417 was er sprake van een gildefeest op Herlaar. Rentmeester Wouter de Gruyter schreef in zijn kasboek dat de "scutten van Gestel" op St. Jan Baptist, zondag 24 juni van dat jaar, waarop het begin van de zomer wordt gevierd, een schuttersfeest hadden gehouden. Zij hadden toen van Maria van Randerode, vrouwe van Duffel en Herlair twee gulden ten geschenke gekregen. En dat was toch geen onaardige som gelds: haar dienstmaagd Liesbeth verdiende tien gulden per jaar en de kok moest het met vijf gulden per jaar doen.
In 1532 kocht Hendrick van Deventer Nieuw Herlaar. Hij was een royaal mens en liet 70 kannen wijn schenken aan de Gestelse schutters. Die van Den Dungen kregen een ton bier.

In 1579, tijdens de Tachtigjarige oorlog, hadden Bossche Schutterijen het plan om met hulp van Gestel en Den Dungen de Meierij in te trekken om klokken uit de torens te stelen voor het gieten van kanonnen, maar dit plan is door omstandigheden niet doorgegaan. Genoeg bewijs dus dat de Gestelse gilden ouder zijn dan 1612, of oudere voorlopers hebben gehad.
Bij de uitgifte van de Caert had het gilde Sint-Anthonius en Sint-Barbara zijn naam waarschijnlijk al. Uit de keuze van zijn heiligen blijkt waar het voor stond. Sint Anthonius werd namelijk vooral aangeroepen bij de pest en Sint-Barbara geldt vooral als de schutspatrones tegen geweld. Volgens de legende liet haar vader, in een poging om haar te dwingen haar christelijk geloof te verzaken, Barbara in een toren opsluiten en martelen, doch ze bleef bij haar geloof, waarna haar vader haar uiteindelijk onthoofdde. Haar vader werd daarop dodelijk getroffen door de bliksem. Sint-Barbara geldt als beschermster tegen branden, bliksem en tegen een plotselinge dood. Haar hulp kan ingeroepen worden als storm het land verwoest.
De functie van het gilde was dus enerzijds het behoeden tegen het (oorlogs) geweld, anderzijds had het een functie bij het bestrijden van de pest. Bij pestepidemieën werd het begraven der doden en het reinigen der huizen aan dit gilde overgelaten. De gestorvene moest in een stevige kist buiten de deur worden gezet[i]. Het gilde bezat lijkwaden en mantels, die werden verhuurd. Het gilde kan op die manier gezien worden als voorloper van de  begrafenisondernemer.
____________________________
[i] Caert, artikel 14.

(c) 2011-2024 Gilde Sint Anthonius en Sint Barbara / Mari van Oorschot
Terug naar de inhoud